Postępowanie karne. Nagrywanie rozprawy przez stronę - 358 k.p.k.

Nagrywanie rozprawy w procesie karnym

Z przebiegu rozprawy sądowej sporządza się protokół. Co prawda przepisy przewidują możliwość rejestrowania dźwięku i obrazu, a następnie załączanie nagrań do protokołu, to jednak (przynajmniej w Łodzi na poziomie Sądów Rejonowych i Sądu Okręgowego) w sprawach karnych wciąż sporządzany jest wyłącznie protokół w formie pisanej. Co do zasady powinien on odzwierciedlać wszystko to, co się wydarzyło na sali sądowej i co zostało powiedziane przez osoby składające wyjaśnienia bądź zeznania, jednak czasem, nawet przypadkiem może zostać w nim pominięty jakiś istotny szczegół. Dlatego też, strona postępowania karnego, która nie do końca ma zaufanie do protokołu "papierowego" może sama, za pomocą własnego sprzętu nagrać przebieg rozprawy.

Jak to wygląda w praktyce? 

Sędziowie są bardzo niechętni, nie wiedzieć czemu, do nagrywania rozpraw. Jakiś czas temu byłem świadkiem, jak na rozprawie oskarżony spytał się Sądu czy będzie mógł nagrywać zeznania świadków. Sędzia zrobiła "kwaśną" minę i z wyraźną niechęcią odpowiedziała, że "teoretycznie to jest taka możliwość, ale to tylko problem, bo trzeba zarezerwować odpowiednią salę w której jest sprzęt, a tak w ogóle to po co nagrywać rozprawę skoro jest wszystko protokołowane ...".

Jedną z podstawowych zasad w polskim postępowaniu karnym jest zasada jawności. Rozciąga się ona również na rozprawę główną, która co do zasady odbywa się jawnie. Ze względu na szeroko rozumiany interes społeczny, ustawodawca przewidział, iż sąd może zezwolić przedstawicielom radia, telewizji, filmu i prasy na dokonywanie za pomocą aparatury utrwaleń obrazu i dźwięku z przebiegu rozprawy, gdy uzasadniony interes społeczny za tym przemawia. Ponadto, nie może to utrudniać przeprowadzenia rozprawy oraz nie sprzeciwia się temu ważny interes uczestnika postępowania (art. 357 par. 1 k.p.k.).

Nagrywanie rozprawy przez stronę 

Niezależnie od nagrywania przebiegu rozprawy przez powyższe podmioty, prawo do nagrywania rozprawy posiadają również same strony. Jak stanowi art. 358 k.p.k., jeżeli nie przemawia przeciw temu wzgląd na prawidłowość postępowania, sąd na wniosek strony wyraża zgodę na utrwalenie przez nią  przebiegu rozprawy za pomocą urządzenia rejestrującego dźwięk.

Zasadą powinno być zatem udzielanie takie zgody, gdyż jak podkreśla się literaturze, wzgląd na prawidłowość postępowania powinien być rozumiany bardzo wąsko i  sąd jedynie mógłby zakazać nagrywania, jeżeli utrwalanie, z uwagi na sposób rejestracji, utrudnia prawidłowe prowadzenie czynności rozprawy lub wymaga tego dobro wymiaru sprawiedliwości, np. potrzeba ochrony informacji niejawnych o klauzuli "tajne" i "ściśle tajne", które spowodowały już wyłączenie jawności zewnętrznej. (por. T. Grzegorczyk, Kodeks Postępowania Karnego Tom I, LEX 2014).

Również Sąd Najwyższy podkreśla, iż zgoda na nagrywanie rozprawy przez stronę w procesie karnym powinna być zasadą. Jak wskazał SN w dosyć "leciwym" wyroku (aczkolwiek wciąż aktualnym), "należy podzielić pogląd wyrażony w rewizji, że wobec jawności rozpraw (art. 306-312 k.p.k.) umożliwienie obrońcy utrwalenia jej przebiegu przy pomocy magnetofonu było dopuszczalne, skoro nie stwierdzono, by mogło to utrudniać prowadzenie rozprawy (art. 313 § 1 k.p.k.)."   (wyrok SN z dn. 22 marca 1977 r., VI KRN 41/77, LEX 21735).

Należy pamiętać, iż strona może nagrywać jedynie dźwięk, nie ma natomiast możliwość nagrywania obrazu przebiegu rozprawy.

W przedmiocie wyrażenia zgody na utrwalanie przebiegu rozprawy sąd wydaje postanowienie. Na postanowienie w tym przedmiocie nie przysługuje zażalenie, jednakże nie ma przeszkód by ponowić ten wniosek. Sąd może również cofnąć udzieloną zgodę, w sytuacji gdy w toku postępowania pojawią się nowe okoliczności.

Piotr Majewski