Warunkowe zawieszenie wykonania kary po nowelizacji kodeksu karnego

Nawałnica zmian jaka weszła w życie w polskim systemie karnym w dniu 1 lipca 2015 r. nie oszczędziła również probacyjnej instytucji jaką jest warunkowe zawieszenie wykonania kary. Jednym z głównych punktów reformy polityki karnej była zmiana (czytaj) zwiększenie dolegliwości orzekanych kar. Jak podają statystyki, w Polsce blisko 70% orzekanych kar to kary pozbawienie wolności, z czego 60% skazanych korzysta z dobrodziejstwa warunkowego zawieszenia wykonania kary (M. Królikowski, Wprowadzenie do Zbioru Sądowego, Beck, 2015). Nie bez racji, twórcy reformy karnej wskazują na niewielką dolegliwość kary, która faktycznie nie jest wykonywana, przez co nie jest realizowana ani jej ogólnoprewencyjna ani indywidualnoprewencyjna funkcja. Wobec tego od dnia 1 lipca 2015 r. możliwość zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności uległa znaczącemu ograniczeniu.

Przesłanki warunkowego zawieszenia wykonania kary znajdują się w art. 69 par. 1 k.k:

1. skazanie na karę pozbawienia wolności nieprzekraczającej jednego roku - jest to niezwykle istotna zmiana w porównaniu z przepisami dotychczas obowiązującymi. Przed wejściem w życie nowelizacji kodeksu karnego, każda kara (a więc również grzywna i ograniczenie wolności) mogła podlegać zawieszeniu. Po drugie, w odniesieniu do kary pozbawienia wolności zmniejszeniu o połowę uległ wymiar kary, który uprawnia do zawieszenia wykonania. Obecnie można zawiesić karę pozbawienia wolności nie przekraczającą 1 roku (do 1 lipca 2015 r. była możliwość zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności do 2 lat). W praktyce oznacza to, że jedynie niewielki odsetek orzeczonych kar pozbawienia wolności będzie "nadawał" się do zawieszenia, gdyż z reguły, jak sądy decydują się na karę o charakterze izolacyjnym, to jest ona surowsza niż 1 rok.
2. sprawca w czasie popełnienia przestępstwa nie był skazany na karę pozbawienia wolności - w praktyce oznacza to, że jeżeli ktoś był skazany na karę pozbawienia wolności, choćby z jej zawieszeniem, to jeśli skazanie nie uległo zatarciu - nie może liczyć na skorzystanie z dobrodziejstwa instytucji warunkowego zawieszenia wykonania kary. O zatarciu skazania w przypadku warunkowego zawieszenia w dalszej części artykułu.
3. zawieszenie jest wystarczające dla osiągnięcia celów kary, w szczególności zapobieżenia powrotowi do przestępstwa -jest to tzw. pozytywna prognoza kryminologiczna. Przesłanka ta ma charakter wysoko ocenny, jak wskazał w jednym z orzeczeń Sąd Najwyższy, dla jej spełnienia nie jest konieczna dotychczasowa niekaralność oskarżonego. Co ma za tem znaczenie? Niewątpliwie postawa sprawcy, a więc wyrażenie skruchy, przeprosiny, uporządkowany tryb życia (np. podjęcie pracy) czy też zmiana sytuacji rodzinnej (np. zawarcie małżeństwa, urodzenie się dziecka).

Okres zawieszenia wykonania kary pozbawienia wolności

Zawieszenie wykonania kary następuje na okres próby, który wynosi od roku do 3 lat i biegnie od uprawomocnienia się wyroku. W wypadku zawieszenia wykonania kary wobec sprawcy młodocianego oraz sprawcy, który popełnił przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, okres próby wynosi od 2 do 5 lat.

Obowiązki związane z zawieszeniem wykonania kary:

Ustawa wymienia katalog dodatkowych obowiązków jakie mogą zostać nałożone na oskarżonego, w zależności od jego warunków osobistych i okoliczności popełnienia czyny. W każdym przypadku sąd jest zobligowany do nałożenia przynajmniej jednego z obowiązków.

Katalog obowiązków:

1)   informowanie sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,

2)   przeproszenia pokrzywdzonego,

3)   wykonywanie ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,

4)   wykonywanie pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,

5)   powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,

6)   poddanie się terapii uzależnień,

7)   poddanie się terapii, w szczególności psychoterapii lub psychoedukacji,

8)   uczestnictwo w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,

9)   powstrzymanie się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,

10)  powstrzymanie się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżanie się do pokrzywdzonego lub innych osób,

11)  opuszczenie lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,

12)   innego stosownego postępowania w okresie próby, które może zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.

 

Możliwe jest również wymierzenie oskarżonemu kary grzywny, orzeczenie obowiązku naprawienia szkody w całości lub w części, orzeczenie świadczenia na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej jak również oddanie skazanego pod dozór kuratora, osoby godnej zaufania, odpowiedniego stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej.

Zatarcie skazania 

Zatarcie skazania następuje z mocy prawa z upływem 6 miesięcy od zakończenia okresu próby. Jeżeli wobec skazanego orzeczono grzywnę, środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed ich wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem ich wykonania. Zatarcie skazania oznacza, że taka osoba może uzyskać zaświadczenie o niekaralności, tak jakby nigdy nie była ukarana.

Piotr Majewski