Prawo karne. Groźba rozgłoszenia wiadomości uwłaczających czci cz. I

Czerwona strefa prawnokarna

     Dziś kolejny artykuł z cyklu dotyczącego groźby bezprawnej, mianowicie - groźba rozgłoszenia wiadomości uwłaczających czci. W poprzednich artykułach poruszaliśmy zagadnienia:

• groźby bezprawnej
• groźby karalnej cz. I 
• groźby karalnej cz. II 
• groźby spowodowania postępowania karnego cz. I 
• groźby spowodowania postępowania karnego cz. II 
  

     Ostatnią z postaci, jakie może przybrać groźba bezprawna jest zapowiedź rozgłoszenia wiadomości uwłaczających czci zagrożonego lub jego najbliższych. Na samym wstępie rozważań na ten temat, trzeba poczynić zastrzeżenie, iż groźba o której mowa jest w niniejszym miejscu nie jest pojęciem tożsamym z przestępstwem opisanym w artykule 212 § 1 k.k.. Jak podkreśla się w doktrynie prawa karnego, groźba rozgłoszenia wiadomości uwłaczających czci zagrożonego lub jego najbliższych może, obok znamion przestępstwa zniesławienia, dotyczyć również dotyczyć dóbr osobistych, których przykładowy katalog wymieniony jest w art. 23. k.c.. Odmienne stanowisko prezentuje A. Spotowski, według którego, zapowiedź omawianej groźby nie pokrywa się z zachowaniem, które stanowi przestępstwo z art. 212§1. Jak przekonuje autor, gdyby sprawca zapowiadał zachowanie, którego opis odpowiada przestępstwu zniesławienia, to tym samym groziłby popełnieniem przestępstwa,  a więc takie zachowanie należałoby zakwalifikować jako groźbę karalną. Prowadzi to do wniosku, że gdyby przyjąć takie rozumowanie, to zbędne byłoby uregulowanie w kodeksie karnym zapowiedzi rozgłoszenia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej, gdyż w każdym wypadku takie zachowanie stanowiłoby przestępstwo groźby karalnej.

   W wypadku użycia groźby zapowiedzi rozpowszechnienia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej, w kontekście art. 191 k.k., w zachowaniu sprawcy zawarte jest określone żądanie w kierunku osoby zmuszanej. Jeżeli zachowa się ona w określony sposób (niezależnie od tego, czy ma to być działanie, zaniechanie czy znoszenie określonego stanu rzeczy), wówczas uniknie nieprzyjemnych konsekwencji, jakie spowodowałaby realizacja groźby. W ten sposób sprawca wymusza od zmuszanego różne korzyści majątkowe, osobiste, polegające na wydaniu dokumentów, przedmiotów i inne.

   M. Surkont stwierdził, iż istotą użycia omawianego typy groźby bezprawnej  w celu zmuszenia, jest to, że sprawca zna jakieś kompromitujące wiadomości z życia osoby zagrożonej lub jego osoby najbliższej. Jak podnosił ów autor, „zmuszający nie stwarza więc sytuacji, na podstawie której pokrzywdzony ma w określony sposób postąpić, lecz sytuację tą znajduje i wykorzystuje”. Zdaniem autora tej pracy, takie ujęcie zagadnienia groźby rozpowszechnienia wiadomości uwłaczającej czci zagrożonego lub jego osoby najbliższej jest zbyt wąskie. Brzmienie art. 115§12 k.k. nie przesądza tego, czy grożący może wykorzystać tylko sytuację już zaistniałą. Może się przecież zdarzyć, że grożący sam wcześniej celowo sprowokuje pewne zdarzenie, aby w bliżej nieokreślonej przyszłości mógł zagrozić rozpowszechnieniem wiadomości o tym zdarzeniu, jeśli zastraszany nie zachowa się zgodnie z jego żądaniem. Na przykład sprawczynią może być kobieta, która uwiodła żonatego mężczyznę, będącego znanym politykiem partii o charakterze chrześcijańsko demokratycznym, i grozi mu, że upubliczni zdjęcia potwierdzające ich romans, jeśli mężczyzna ten zdecyduje się zakończyć ich związek.

   Omawiany rodzaj groźby bezprawnej nie polega na rozgłoszeniu jakiejkolwiek wiadomości dotyczącej czci, tylko  lecz takiej, która jej uwłacza. Według definicji słownikowej, uwłaczający to obraźliwy, obelżywy. „Uwłaczać” oznacza przynosić ujmę komuś, czemuś; ubliżać, obrażać. Działanie sprawcy będzie więc polegało na zakomunikowaniu takiej wiadomości. Może ono przybrać zarówno formę ustnego rozgłoszenia, jaki i  formę pisemną. W literaturze wymienia się szereg cech, które powodują ujmę na czci. Jest to przykładowo zhańbienie, lekceważenie, narażenie na śmieszność, poniżenie czy też negacja poszanowania

---

Bibliografia: 

1. A. Spotowski [w:] I. Andrejew, L. Kubicki, J. Waszczyński (red):   System prawa karnego, T . IV. Cz. II, Wrocław – Warszawa – Kraków – Łódź 1989,  

2. J. Majewski [w:] A.Zoll (red): Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Warszawa 200

3.M. Surkont: Przestępstwo zmuszania w polskim prawie karnym, Gdańsk 1991,

4. J. Waszczyński [w:] J. Waszczyński (red): Prawo karneg w zarysie. Część szczególna, Łódź 1981

Artykuł jest fragmentem pracy magisterskiej autora serwisu "Prawo na co dzień".