Sąd właściwy w sprawach o ochronę dóbr osobistych

„Actor sequitur forum rei – powód idzie za sądem pozwanego” – jest to generalna zasada przy ustalania właściwości sądu w postępowaniu cywilnym. Doznaje ona oczywiście kilku wyjątków, jeden z nich przewidziany w art. 35 k.p.c. i dotyczy ustalania właściwego sądu w sprawach o roszczenie wynikające z czynu niedozwolonego. Zgodnie ze wskazanym przepisem, w tego typu przypadkach powód może wybrać, czy chce wytoczyć powództwo przed sądem właściwym ze względu na miejsce zamieszkania (siedziby) pozwanego czy też sąd, w okręgu którego nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Powyższy przepis jest również pomocny przy ustalaniu sądu właściwego w sprawach o ochronę dóbr osobistych.

     Internet, ze względu na swoją powszechność, w dzisiejszych czasach jest jednym z głównych miejsc gdzie dochodzi do naruszeń dóbr osobistych. Pozorna anonimowość sprzyja zamieszczaniu często nieprawdziwych i szkalujących komentarzy, pomówień czy wręcz gróźb. Decydując się na wytoczenie powództwa przeciwko osobie która naruszyła dobra osobiste przed internet, powód musiał dotychczas liczyć się z obowiązkiem wytoczenia powództwa przed sądem właściwym dla pozwanego, który mógł być oddalony o kilkaset kilometrów od miejsca zamieszkania powoda. Była to sytuacja, która dla osoby walczącej o swoje dobre imię, generowała dodatkowe trudności oraz koszty.

     Sąd Najwyższy wyszedł naprzeciw osobom, które występują z roszczeniami dotyczącymi ochrony dóbr osobistych i podjął uchwałę, zgodnie z którą osoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.

     „W dniu 15 grudnia br. Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 82/17, podjął uchwałę następującej treści:

     Przedsiębiorca, dochodzący roszczeń wynikających z czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na zamieszczeniu publikacji na stronie internetowej może, na podstawie art. 35 k.p.c. wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu publikację wprowadzono na stronę internetową, lub przed sąd, w którego okręgu dostępność tej strony spowodowała zagrożenie lub naruszenie jego interesu.

     Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w W. postanowieniem z dnia 31 sierpnia 2017 r.:

     „Czy w przypadku popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji polegającego na publikacji dokonanej w witrynie internetowej miejscem zdarzenia wyrządzającego szkodę w rozumieniu art. 35 k.p.c. jest również obszar właściwości sądu, w którego okręgu treść umieszczona w sieci była dostępna?”

     Tego samego dnia Sąd Najwyższy po rozpoznaniu w Izbie Cywilnej zagadnienia prawnego w sprawie o sygn. III CZP 91/17, podjął uchwałę następującej treści:

     Osoba dochodząca ochrony dobra osobistego może, na podstawie art. 35 k.p.c., wytoczyć powództwo przed sąd, w którego okręgu działał sprawca, lub przed sąd, w którego okręgu to działanie spowodowało zagrożenie lub naruszenie dobra osobistego.

Powyższa uchwała została podjęta w odpowiedzi na pytanie prawne przedstawione przez Sąd Apelacyjny w P. postanowieniem z dnia 3 października 2017 r.:

     „Czy miejscem zdarzenia wywołującego szkodę w rozumieniu art. 35 k.p.c. jest wyłącznie miejsce zachowania sprawcy dokonującego naruszenia dóbr osobistych, czy także miejsce, w którym wystąpiła szkoda niemajątkowa będąca skutkiem tego zachowania?”

     Mimo, że w pierwszej ze spraw mamy do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji, natomiast w drugiej z naruszeniem dobra osobistego, to ich wspólnym mianownikiem jest wybór sądu przed którym można wytoczyć powództwo. We wskazanych sprawach ewentualne naruszenie dobra prawem chronionego nastąpiło poprzez publikację określonych treści w internecie. Powstał w związku z tym problem, który sąd będzie właściwy do rozpoznania sprawy, gdyż w okręgu jednego sądu zlokalizowany jest czyn będący przyczyną szkody, a w okręgu innego sądu nastąpił szkodliwy skutek tego czynu (tzw. wielomiejscowość stanu faktycznego deliktu).

      Sąd Najwyższy stwierdził, że dotychczasowa językowa wykładnia Sądu Najwyższego art. 35 k.p.c. jest nieuzasadniona (postanowienie z dnia 24 sierpnia 1977 r., IV CZ 93/77, OSNCP 1978, nr 5–6, poz. 97). Uwzględniając względy celowościowe i funkcjonalne należy przyjąć, że w przypadku gdy czyn niedozwolony ma charakter wielomiejscowy, czyli w innym miejscu mamy do czynienia z przyczyną powodującą skutek szkodliwy (np. umieszczenie treści na serwerze) i w innym miejscu mamy od czynienia ze skutkiem tego działania, naruszeniem dobra prawem chronionego (np. zapoznanie się z treścią na stronie internetowej), nie można ograniczać właściwości przemiennej sądu tylko do tego pierwszego miejsca. Osoba, która dopuszcza się czynu niedozwolonego, musi się liczyć, że nie tylko tam gdzie działała, ale także tam gdzie wystąpiły skutki tego działania, może być pociągnięta do odpowiedzialności. Również wzgląd na ewentualną bliskość sądu rozpatrującego sprawę do stanu faktycznego, możliwego materiału dowodowego, lokalizacji świadków, miejsca gdzie wystąpiła szkoda przemawia za takim rozwiązaniem.

     Sąd Najwyższy wskazał, że skoro osoba decyduje się na wykorzystanie internetu, to oprócz korzyści jakie to przynosi (dotarcie do klientów, reklama) musi ponosić ryzyko z tym związane.
W przypadku dóbr osobistych, zasadniczo sądem właściwym będzie sąd w którego okręgu znajduje się centrum spraw życiowych poszkodowanego”.

Wpis wykorzystuje notatkę zamieszczoną na oficjalnej stronie Sądu Najwyższego w dn.18.12.2017 r.

Piotr Majewski