Majątek wspólny małżonków

Zawarcie małżeństwa w istotny sposób wpływa na zmianę stosunków majątkowych pomiędzy małżonkami. Ustawodawca przewidział dwa podstawowe ustroje majątkowe małżonków: ustrój ustawowy oraz ustroje umowne.  Co prawda nie prowadzi się oficjalnie żadnych statystyk dotyczących ustrojów majątkowych pomiędzy małżonkami, ale bez wątpienia decydowanie najpopularniejszym ustrojem majątkowym jest ustrój ustawowy (ustawowa wspólność majątkowa).

W literaturze wskazuje się, że jest on najkorzystniejszy z punktu widzenia interesów rodziny, przyczynia się do realizacji podstawowych zasad prawa rodzinnego. Przeciwdziała możliwym negatywnym skutkom sytuacji, kiedy występują różnice w sytuacji ekonomicznej małżonków (przykładowo jedno z małżonków nie uzyskuje żadnych dochodów, gdyż w ramach podziału obowiązków rodzinnych poświęca swój czas wychowaniu dzieci i prowadzeniu gospodarstwa domowego). Zwracał na to uwagę Sąd Najwyższy w uchwale pełnego składu Izby Cywilnej z 6 września 1976 r. (III CZP 46/75, LexisNexis nr 309029, OSNCP 1976, nr 9, poz. 184), podkreślając też, że zamierzenia ustawodawcy powinno się mieć na uwadze, dokonując wykładni przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (por. J. Wierciński. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. LexisNexis 2014).

Majątkowy ustrój majątkowy jak wskazuje sama nazwa powstaje z mocy ustawy. Powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i jeżeli małżonkowie nie umówią się inaczej (a w przypadku ustroju przymusowego – nie zdecyduje sąd) istnieje między małżonkami aż do końca trwania małżeństwa.  

Kryterium zaliczenia konkretnego prawa do majątku wspólnego jest nabycie tego prawa choćby przez jednego z małżonków w czasie trwania ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej. Wejście do majątku wspólnego następuje z mocy prawa i nie zależy od woli, a nawet świadomości, małżonka nabywającego określony składnik majątkowy (por. Wyrok SA w Rzeszowie z dnia 24 października 2013 r., I ACa 293/13, LEX nr 1388938).

Co wchodzi w skład majątku wspólnego?

  1. pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków

Jest to kategoria niezwykle szeroka i obejmuje każde wynagrodzenie niezależnie od podstawy prawnej zatrudnienia (umowa o pracę, wybór, mianowanie, powołanie, także umowa o dzieło, umowa-zlecenie). Do majątku wspólnego wejdą także wszelkie świadczenia otrzymywane przez pracownika i pozostające w związku z pracą, takie jak regulaminowe premie i nagrody (z wyjątkiem nagród za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków), diety, ryczałty, świadczenia z tytułu czasowej niezdolności do pracy, ekwiwalent za niewykorzystany urlop, odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę, odprawy rentowe i emerytalne.

W skład majątku wspólnego wchodzi również pobrane wynagrodzenie za pracę w przypadku tzw. „pracy na czarno”. Brak zachowania przewidzianej prawem formy zawarcia umowy dotyczącej świadczenia pracy i ukrywanie rzeczywistej wysokości zarobków nie wyłącza uzyskanych w ten sposób dochodów z majątku wspólnego.

Dochody z innej działalności zarobkowej również ujmuje się bardzo szeroko. Będą to jakiekolwiek dochody uzyskane z działalności zarobkowej (działalność gospodarcza jednego z małżonków czy też dochód z umowy cywilnoprawnej).

Co więcej, jak przyjął Sąd Najwyższy, nawet przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez jednego z małżonków, uzyskane z przestępstwa, wchodzą w skład majątku wspólnego na podstawie art. 32 § 1 k.r.o. (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 2010 r. III CZP 42/10).

      2.  dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków,

Do majątku wspólnego zalicza się wszystkie dochody z majątku wspólnego. Do majątku wspólnego wchodzi również odszkodowanie za zniszczoną, uszkodzoną lub utraconą rzecz wchodzącą w skład majątku wspólnego.

Do majątku wspólnego należą również dochody z majątków osobistych każdego z małżonków (z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład tych majątków). Ale tylko w przypadku, o ile mają charakter dochodów normalnych (art. 53 § k.c.), tzn. z wyłączeniem dochodów uzyskanych w następstwie uszkodzenia lub zmniejszenia substancji rzeczy. Dochodami takimi są pożytki naturalne i cywilne rzeczy oraz pożytki prawa w rozumieniu art. 53 i 54 k.c.

3. środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, 

4.  kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2016 r. poz. 963, z późn. zm.).

O tym co wchodzi w skład majątku osobistego przeczytacie w osobnym wpisie.

Bibliografia:

      J. Wierciński. Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. LexisNexis 2014;

      K. Piasecki (red.) Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz, wyd. V

Piotr Majewski