Termin przedawnienia odsetek

Przedawnienie jest instytucją prawa cywilnego która ma bardzo doniosłe znaczenie praktyczne.
Zapewnia pewność obrotu gospodarczego mobilizując wierzycieli do dochodzenia swoich roszczeń w określonym czasie, po upływie którego dłużnik może uchylić się od spełnienia świadczenia. Terminy przedawnienia są określone przepisami prawa cywilnego, zasadą jest iż termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej  - trzy lata (art. 118 k.c.). Szereg przepisów określa jednak odmienny okres przedawnienia, przykładowo można wspomnieć o art. 554 k.c., który określa 2 letni okres przedawnienia dla roszczeń z tytułu sprzedaży (gdy sprzedawca jest przedsiębiorcą) czy też art. 778 k.c. przewidujący roczny termin przedawnienia dla roszczeń z tytułu umowy przewozu. Należy jednak rozróżnić kwestię przedawnienia należności głównej oraz przedawnienia odsetek w sytuacji gdy dłużnik nie uregulował należności pomimo upływu terminu wymagalności.

Przedawnienie odsetek

Roszczenie o zapłatę należności odsetkowych ma byt niezależny od długu głównego i jako takie ulega przedawnieniu według własnych reguł. Stanowisko to wynika z jednolitej linii orzeczniczej Sądu Najwyższego. Odsetki stanowią wynagrodzenie za używanie cudzych pieniędzy lub innych rzeczy zamiennych, płatne z reguły w rzeczach zamiennych tego samego rodzaju co dług główny, w stosunku do jego wysokości i czasu trwania używania. Obowiązek płacenia odsetek nie może powstać bez obowiązku zapłaty sumy głównej. Skoro jednak raz powstanie, uzyskuje byt niezależny od długu głównego i może istnieć nawet po jego wygaśnięciu. Odsetki należą się za czas opóźnienia, poczynając od dnia wymagalności długu, czyli bieg wymagalności odsetek rozpoczyna się już z pierwszym dniem opóźnienia, a kończy się w dniu dokonania zapłaty (por. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 1991 r., III CZP 21/91, OSNC 1991/10-12/121). Roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, powstawszy raz, uzyskuje byt niezależny od długu głównego, i według własnych reguł ulega przedawnieniu. Może więc ono istnieć zarówno po wygaśnięciu wskutek przedawnienia świadczenia głównego, jak i po upływie terminu przedawnienia przewidzianego dla tego roszczenia, jeżeli zostało ono wcześniej spełnione (por. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 stycznia 1990 r., IV CR 294/89, OSNC 1991/2-3/33). Ponadto, jak podniósł SN w cytowanej uchwale, roszczenie o odsetki staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobna za każdy dzień opóźnienia.

Przedawnienie odsetek - termin

Osobną kwestią jest jeszcze ustalenie długości okresu przedawnienia należności odsetkowych. W przypadku należności odsetkowych termin przedawnienia na podstawie art. 118 k.c., jako świadczenia okresowego wynosi 3 lata. W orzecznictwie Sądu Najwyższego przewagę zdobył pogląd kwalifikujący roszczenia o odsetki za opóźnienie jako roszczenia o świadczenia okresowe i - w konsekwencji - opowiadający się za stosowaniem do nich trzyletniego terminu przedawnienia ustanowionego  w art. 118 k.c. dla roszczeń o świadczenia okresowe. W uchwale z dnia 9 listopada 1994 r., III CZP 141/94, Sąd Najwyższy  przyjął, nawiązując do swych wcześniejszych orzeczeń, w szczególności do wyroku z dnia 19 stycznia  1990 r., IV CR 294/89 (OSNC 1991, nr 2-3, poz. 33) i uchwały z dnia 5 kwietnia 1991 r., III CZP  21/91 (OSNC 1991, nr 10-12, poz. 121), że okresowy charakter świadczeń dłużnika zobowiązanego do zapłaty odsetek za opóźnienie przejawia się w tym, iż z każdym dniem opóźnienia powstaje wobec dłużnika odrębne roszczenie o odsetki, które jest także od tego dnia  wymagalne i od tego dnia zaczyna się przedawniać. Powyższy pogląd znalazł wyraz również w innych orzeczeniach Sądu Najwyższego (zob. wyroki z dnia 7 czerwca 2001 r., III CKN 369/00, nie publ., z dnia 8 marca  2002 r., III CKN 548/00, OSNC 2003, nr 5, poz. 60 i z dnia 23 listopada  2004 r., II CK 175/04, nie publ). Przy przyjęciu, że omawiane odsetki są wymagalne oddzielnie za każdy dzień opóźnienia, spełniona jest także kolejna - kluczowa - przesłanka do ich kwalifikowania jako świadczeń okresowych, tj. układanie się w szereg kolejno po sobie w równych odstępach  czasu wymagalnych świadczeń, z których każde jest przedmiotem odrębnego roszczenia. Nie sposób jednak odmówić racji twierdzeniom, że koncepcja uznająca, iż omawiane odsetki są wymagalne oddzielnie za każdy dzień opóźnienia, jest konstrukcją sztuczną. Mimo to należy  ostatecznie zdecydowanie opowiedzieć się za stosowaniem przewidzianego w art. 118 k.c. terminu  przedawnienia roszczeń okresowych do roszczeń o odsetki za opóźnienie (por. Uchwała Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 26 stycznia 2005 r. III CZP 42/04, OSNC 2005/9/149).

Powyższy artykuł dotyczy sytuacji, gdy dłużnik po upływie terminu wymagalności zapłacił należności główne, a do zapłaty pozostały jedynie należności odsetkowe.


Podsumowując:

1. Termin przedawnienia odsetek wynosi 3 lata.
2. Jeżeli powstanie roszczenie o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, to uzyskuje ono byt niezależny od długu głównego i według własnych reguł ulega przedawnieniu.
3. Roszczenie o odsetki staje się wymagalne osobno w każdym dniu opóźnienia i w związku z tym przedawnia się osobno za każdy dzień opóźnienia. 

Piotr Majewski